1901
(Мантан: 1901 сыл көстө)
| Сыллар |
|---|
| 1897 1898 1899 1900 — 1901 — 1902 1903 1904 1905 |
| Уоннуу сыллар |
| 1870-с 1880-с 1890-с — 1900-с — 1910-с 1920-с 1930-с |
| Үйэлэр |
| XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1901 сыл.
Туох буолбута
уларытТохсунньу
уларыт- Тохсунньу 1 — Британия Австралиятааҕы колониялара холбоһон Австралия Сомоҕолоһуута тэриллибит.
- Тохсунньу 1 — Билиҥҥитэ Орто Халыма улууһун II–с Хаҥалас нэһилиэгин Дүөнсэ учаастагар грамота оскуолата аһыллыбыт.
- Тохсунньу 10 — АХШ Техас штаатыгар Спиндлтоп диэн улахан ньиэптээх сир көстүбүт. Техаска ньиэп түрүлгэнэ саҕаламмыт.
Кулун тутар
уларыт- Кулун тутар 5 — Нуучча таҥаратын дьиэтэ суруйааччы Лев Толстойу таҥара дьиэтиттэн дьалты туруорбут (отлучение).
- Кулун тутар 5 — Арассыыйа II Дууматын бастакы мунньаҕа саҕаламмыт.
- Кулун тутар 9 — урукку истиилинэн олунньу 24 күнүгэр «Сыаркап биэдэмэстэригэр» Синод олунньу 21-22 күннэринээҕи Лев Толстойу Нуучча православнай сыаркабыттан атарахсытар быһаарыыта бэчээттэммит.
- Кулун тутар 21 — идэтийбит өрөбөлүүссүйэньиэр, Тифлискэ сэссийээл-дэмэкэрээттии түмсүү салайааччыта Виктор Курнатовскай 2,5 сылга хаайыллыбыт уонна 4 сылга Илин Сибииргэ көскө ыыттыллыбыт. Хаайыытын болдьоҕо бүтүүтэ 1903 сыллаахха сэтинньи ыйга Дьокуускай куоракка көскө ыытыллыбыт. Манна 1904 сыллаахха 56 сыылынайдар өрө турууларын — "Романовканы" — салайбыт.
Муус устар
уларыт- Муус устар 25 — сыллаахха Иркутскайтан Өлүөхүмэҕэ телеграф механиктара уонна чунуобунньуктар аттаммыттар, сыаллара-соруктара: Дьокуускайга дылы телеграф линиятын тардыы.
Ыам ыйа
уларыт- Ыам ыйын 9 — Австралияҕа дойду бастакы түмэнэ аһыллыбыт.
Сэтинньи
уларыт- Сэтинньи 14 — Австрия бырааһа Карл Ландштейнер бастакынан хааны үс бөлөххө араарбыт: 0(I), А(II) уонна В(III). Икки сылынан кини үөрэнээччилэрэ төрдүс бөлөҕү арыйбыттара: АВ(IV). Бу арыйыы түмүгэр хааны көһөрөн кутуу киэҥник туттуллар буолбута. Карл Ландштейнер хаан группаларын арыйбытын иһин 1930 сыллаахха Нобель бириэмийэтин ылбыта.
Ахсынньы
уларыт- Ахсынньы 10 — Швеция киин куоратыгар Стокгольмҥа бастакы Нобель бириэмийэлэрэ анаммыттар.
Төрөөбүттэр
уларыт- Олунньу 7 — Виктор Захаров — Эмэлдьээктээҕи сүлүүдэлээх сири арыйбыт киһи, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Аҕа дойду сэриитин I ст. уордьанын, Кыһыл Сулус уордьанын кавалера, «Хорсунун иһин» мэтээл хаһаайына, Алдан улууһун ытык киһитэ (1967).
- Кулун тутар 17 — Литинскай Генрих Ильич, композитор, Саха АССР Норуот артыыһа,
- Кулун тутар 31 — Ядрихинскай Прокопий Прокопьевич - Бэдьээлэ (1901 - 1979), ырыаһыт уонна олоҥхоһут.
- Бэс ыйын 25 — И. П. Атласов төрөөбүт, геология-минералогия ноуукаларын дуоктара.
- Атырдьах ыйын 28 — Афанасьев-Токосов Даниил Прокопьевич, журналист, суруйааччы уонна литература критигэ.
- Балаҕан ыйа — Андреев Ананий Кононович, 1929 - 1931 сылДаниил Прокопьевичлардаахха Саха АССР Совнаркомын бэрэсэдээтэлэ.
- Балаҕан ыйын 6 — Саха бастакы дьахтар суруйааччытынан билиниллэр, учуутал, Бодойбо куорат бочуоттаах олохтооҕо В. Д. Давыдова төрөөбүт.
- Алтынньы 4 — Харитонов Лука Никифорович (1901 - 1972), филология доктора, профессор,
Өлбүттэр
уларыт- Тохсунньу 27 — Дьузеппе Верди — Италия композитора, Италия уопаратын оскуолатын тутаах киһитэ.