Олунньу 24
күнэ-дьыла
Олунньу 24 диэн Григориан халандаарыгар сыл 55-с күнэ. Сыл бүтүө 310 күн (ордук хонуктаах сылга 311 күн) баар.
Бэлиэ күннэр
уларыт- Дьыл оҕуһун муоһа төрдүттэн тостон, моонньоох баһа быстан, көҥдөй көхсө күр гына түһэн, 44 уораан, 44 дьыбар буола сытар.
Ираан — Инженер күнэ
Румыния — Драгобете
Миэксикэ — Былаах күнэ
Эстония — Тутулуга суох буолуу күнэ (Арассыыйа импиэрийэтиттэн, 1918)
Таиланд — Национальнай ускуустуба диэйэтэлин күнэ
Түбэлтэлэр
уларыт- 1303 — Шотландия тутулуга суох буолуутун иһин бастакы сэриитигэр Рослин аттынааҕы кыргыһыыга англичааннар хотторбуттар.
- 1386 — Буда куоракка Неаполь уонна Венгрия хоруолун Карл III өлөрбүттэр.
- 1525 — Павия кыргыһыытыгар Габсбургтар аармыйалара Франция хоруолун аармыйатын үлтүрүппүт. Бу кыргыһыы Орто үйэлэр бүтэһик уонна Саҥа Кэм бастакы кыргыһыытынан ааҕыллар. Манна бастакытын уотунан эстэр саалар ситиһиилээхтик туттуллубуттар.
- 1527 — Фердинанд I Прагаҕа Богемия хоруолун быһыытынан бэргэһэлэммит.
- 1582 — Рим папата Григорий XIII дьиҥнээх Күн эргиириттэн хас да хонук хаалыылаах Юлиан халандаарын оннугар ордук табыгастаах саҥа халандаары (кэлин кини аатынан Григориан халандаара диэн ааттаммыта) киллэрбит. Бу халандаарга бастаан католицизмы өрө тутар дойдулар, онтон сыыйа Европа бары дойдулара көспүттэрэ.
- 1739 — Карнал аттынааҕы кыргыһыы: Ираан ыраахтааҕытын Надир-шах аармыйата Ииндийэ Моҕуол импэрээтэрин Мухаммад-шах аармыйатын кыайбыт.
- 1852 — суруйааччы Николай Гоголь «Өлбүт дууһалар» арамаанын иккис туомун уоттаан кэбиспит.
- 1881 — Санкт-Петербурга Арассыыйа уонна Кытай ыккардыларыгар Или кыраайын туһунан дуогабар түһэрсиллибит. Икки судаарыстыба Орто Азиятааҕы кыраныыссаларын чопчулаабыттар.
- 1918 — Эстония Арассыыйаттан тутулуга суоҕун биллэрбит.
- 1923 — Чурапчыттан Саһыл Сыһыыга төгүрүктээһиҥҥэ сытар Иван Строд этэрээтигэр көмөлөһөр соруктаах Ефим Курашов 537 киһилээх этэрээтэ тахсыбыт. Эмиэ бу күн Дьокуускайтан Анатолий Пепеляев сүрүн күүстэрин урусхаллыыр соруктаах Карл Байкалов 600 киһилээх экспедиционнай этэрээтэ Аммаҕа ыытыллыбыт[1]. Байкалов хамаандатыгар ГПУ дивизиона (И. Мизин хамандыырдаах), ЧОН батальона уонна Якнарревдот аттаах этэрээтэ киирбиттэрэ[2].
- 1973 — ССРС-ка «Очевидное — невероятное» биэрии аан бастаан эпииргэ тахсыбыт
- 1976 — Москубаҕа ССКП XXV сийиэһэ аһыллыбыт.
- 1983 — АХШ Кэнгириэһин анал хамыыһыйата Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр АХШ-ка олорор дьоппуоннары лааҕырдарга олордубуттарын сөбө суоҕунан аахпыт.
- 1985 — ССРС-ка союзнай уонна автономиялаах өрөспүүбүлүкэлэр Үрдүкү Сэбиэттэригэр тиһэх быыбар буолбут. Маны таһынан олохтоох сэбиэттэри быыбардаабыттар.
- 2008 — Фидель Кастро доруобуйата мөлтөөн Кууба салалтатын үрдүкү сололоруттан туораабыт. Кини Куубаны 1959 сыллаахтан ыла салайбыта. Ол тухары кинини 100-тэн тахса төгүл өлөрө сатаабыттар, бу чахчы Гиннесс рекордтарын кинигэтигэр киирбит.
- 2022 — Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Дьокуускай кэминэн күнүс 12 чаас буолан эрдэҕинэ Арассыыйа сэбилэниилээх күүстэрэ Украинаҕа Анал байыаннай дьайыыны саҕалыылларын туһунан тэлэбиидэнньэ нөҥүө биллэрбит, соругун быһаарбыт: Украина демилитаризацията уонна денацификацията. 15 мүнүүтэ буолан баран (Москуба кэминэн сарсыарда 6 чаас, Киев кэминэн 5 чаас саҕана) хотуттан, илинтэн уонна соҕурууттан (Кырыым өттүттэн) кимэн киирии саҕаламмыт. Бу күн Украинаҕа мобилизацияны биллэрбиттэр.
Төрөөбүттэр
уларыт- 1500 — Карл V — Ытык Рим импиэрийэтин импэрээтэрэ (1530—1558), Испания хоруола (1516-1556). Кини бас билэр дойдуларыгар "күн хаһан да киирбэт" дииллэрэ.
- 1913 — Прокопий Петров (04.07.1964 өлб.) — саха устуорук учуонайа.
- 1935 — Рыгор Бородулин — Беларуус бэйиэтэ, эссэиһа, суруйааччыта уонна тылбаасчыта.
- 1920 — Гавриил Ефимов (19.02.2000 өлб.) — өр сылларга Чурапчы улууһугар уонна Дьокуускайга салайар үлэҕэ сылдьыбыт киһи, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, тылбаасчыт, бэйиэт. РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун ытык киһитэ (1970).
- 1955 — Стив Джобс — Америка инженерэ уонна айааччыта, урбаанньыт, Apple хампаанньа төрүттээччитэ уонна бастакы салайааччыта.
Өлбүттэр
уларыт- 1993 — Степан Овчинников — «Кыым» хаһыат Саха сирин арҕаа өттүгэр собкора.
- ↑ Антонов Егор Петрович. ЯКУТИЯ: ПОСЛЕДНИЕ СРАЖЕНИЯ ГРАЖДАНСКОЙ ВОЙНЫ (ПОХОД ГЕНЕРАЛА А.Н. ПЕПЕЛЯЕВА В ЯКУТИЮ В 1922-1923 ГГ.) // Северо-Восточный гуманитарный вестник. — 2018. — № 3 (24).
- ↑ День в календаре, Наассыйа бибилэтиэкэтин ситим-сирэ