1915 сыл
(Мантан: 1915 көстө)
| Сыллар |
|---|
| 1911 1912 1913 1914 — 1915 — 1916 1917 1918 1919 |
| Уоннуу сыллар |
| 1880-с 1890-с 1900-с — 1910-с — 1920-с 1930-с 1940-с |
| Үйэлэр |
| XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1915 сыл.
Туох буолбутаПравить
- Тааҥкалар аан бастаан сэриигэ туттуллубуттара.
- Дьокуускайга икки мэндиэмэннээх таас Архиерей дьиэтэ тутуута саҕаламмыт. Билигин бу дьиэҕэ музей.
ТохсунньуПравить
- Тохсунньу 17 — Бастакы Аан дойду сэриитин кэмигэр Хапхааска Сарыкамыш аттынааҕы кыргыһыыга Арассыыйа сэриилэрэ Осмаан импиэрийэтин сэриилэрин кыайбыттар.
- Тохсунньу 19 — Ньиэмэс цеппелиннэрэ Грейт-Ярмут уонна Кингс-Линн диэн Британия куораттарын буомбалаабыттар. Сүүрбэттэн тахса киһи өлбүт. Бу гражданскай эбийиэктэри аан дойдуга бастакы бөдөҥ буомабалааһын этэ.
- Тохсунньу 31 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Германия Арассыыйа сэриилэрин утары Болимув аттынааҕы кыргыһыыга аан дойдуга бастакынан сүһүрдэр гааһы сэриигэ туттубут.
Кулун тутарПравить
- Кулун тутар 18 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Галлиполи аттынааҕы кыргыһыыга Британия уонна Франция эскадралара Туурсуйа хонтуруоллуур Дарданелла силбэһиитин ыла сатаабыттар. Мустафа Кемаль (кэлин Ататюрк) хамаандалаах туурактар кыайыылаах хаалбыттар, өстөөх үс линкорун тимирдибиттэр. Билигин бу силбэһии Чанаккале — Чанаак кириэппэһин — силбэһиитэ диэн ааттанар.
АлтынньыПравить
- Алтынньы 10 — Марха улууһун икки улууска араарбыттар: Ньурба уонна Марха.
СэтинньиПравить
- Сэтинньи 9 — Дьокуускайга олохтоох худуоһунньуктар уонна муоһунан кыһаачылар быыстапкалара буолбут. Онно көскө сылдьар Емельян Ярославскай кыттыбыт.
АхсынньыПравить
- Ахсынньы 19 — Дьокуускайга приказчиктар кулуубтарыгар Никифоров В.В. "Манчаары" пьесатын туруорбуттар. Бу саха бастакы пьесата.
ТөрөөбүттэрПравить
- Жегусов Гаврил Дмитриевич - полковник сыбаанньалаах байыаннай прокурор
- Тохсунньу 15 — Боескоров Гаврил Ксенофонтович (15.01.1915—06.06.1983) — филология билимин кандидата
- Тохсунньу 17 — Иван Березкин — фольклору, кыраайы үөрэтээччи, түмэл үлэһитэ.
- Тохсунньу 24 — Анастасия Сыромятникова — сэһэнньит, Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Российскай Федерация култууратын Үтүөлээх үлэһитэ, 1957 сылтан ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
- Тохсунньу 28 — Борис Андреев — кыраайы үөрэтээччи, РСФСР оскуолатын үтүөлээх учуутала. Сунтаар улууһун Элгээйитигэр Айылҕа түмэлин олохтообута.
- Тохсунньу 31 — Петров Афанасий Прокопьевич, РСФСР уонна Саха АССР норуот артыыһа.
- Олунньу 13 — Аун Сан — Мьянма босхолонуутун хамсааһынын басхана, генерал, норуот дьоруойа.
- Олунньу 13 — Захар Саввин — 1950-1969 сылларга Саха АССР үөрэҕириитин миниистирэ, РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх учуутала, Иккис аан дойду сэриитин кыттыылааҕа.
- Кулун тутар 10 — Папышев Иван Петрович (10.03.1915—02.02.1999) — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Геройа (1945).
- Кулун тутар 12 — Сайфутдин Азизов (Азизи́, 2003 өлб.) — Кытай судаарыстыбаннай уонна политическай диэйэтэлэ. Сталин уонна Мао Цзедун кинини КНР Синьцзян-Уйгурскай автономнай оройуонун бастакы бэрэссэдээтэлинэн анаабыттара.
- Кулун тутар 21 — Крылов Евграф Михайлович - саха живописеһа.
- Кулун тутар 16 — Клиорина Ираида Самоновна — суруйааччы, драматуур, суруналыыс.
- Муус устар 11 — Корнилова Матрена Матвеевна (11.04.1915—04.09.1991) — Социалистическай Үлэ Геройа, оҕуруот аһын үүннэрээччи.
- Муус устар 15 — Соловьев Василий Сергеевич — Болот Боотур, саха норуодунай суруйааччыта, поэт, прозаик, публицист.
- Муус устар 26 — Таатта Уолбатыгар Кузьмин Макар Иванович — Макаар Хара поэт, тылбаасчыт
- Ыам ыйын 1 — Никифоров Исай Прокопьевич (01.05.1915—03.09.1976) — саха суруйааччыта, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
- Ыам ыйын 5 — Турантаев Дионисий Тимофеевич (05.05.1915—10.10.1956) — историческай билим кандидата
- Бэс ыйын 3 — Дьячковскай Константин Николаевич — Туйаарыскай (03.06.1915—20.03.1976) – оҕолорго анаан суруйбут поэт, суруналыыс,
- Бэс ыйын 11 — Решетников Петр Михайлович (11.06.1915—09.09.1960) — Саха театрын артыыһа, киинэ артыыһа.
- Бэс ыйын 25 — Филиппов П.И., СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, прозаик, литература критига (өлбүт сыла 1985).
- От ыйын 11 — Решетников Петр Михайлович (1915 - 1960), Саха театрын артыыһа, киинэ артыыһа, РСФСР уонна Саха АССР норуот артыыһа.
- Атырдьах ыйын 12 — Батуев Жигжит Абидуевич, композитор, РСФСР уонна Бурят АССР норуот артыыһа, Саха АССР искусствотын Үтүөлээх диэйэтэлэ.
- Атырдьах ыйын 13 — Чемезов Василий Назарович, Саха Республикатын ноуукатын үтүөлээх диэйэтэлэ, остуоруйа кандидата.
- Атырдьах ыйын 18 — Бессонов Георгий Евдокимович, биллиилээх педагог, Социалист Үлэ Геройа.
- Балаҕан ыйын 5 — Түнгүрээдэп Захар Тимофеевич, Саха АССР норуот артыыһа.
- Балаҕан ыйын 6 — Чусовской Александр Николаевич
- Сэтинньи 28 — Егорова Анна Ивановна, саха ырыаһыта, саха оператын бастакы үөрэхтээх режиссера.
- Ахсынньы 12 — Фрэнк Синатра — Америка ырыаһыта уонна артыыһа, «Оскар» бириэмийэтин лауреата, 11 төгүллээх «Грэмми» бириэмийэтин лауреата.
- Ахсынньы 19 — Эдит Пиаф — Франция ырыаһыта, шансонье.
ӨлбүттэрПравить
- Михайлов Михаил Прокопьевич — Мэкчиргэ Уола Бэһэлэйдээх Мэхээлэ (1830 - 1915), улуу олоҥхоһут.
- Сэтинньи 13 — Фёдор Эрисман (1842 төр.), Швейцарияттан төрүттээх Арассыыйаҕа үлэлээбит быраас, гигиенаны билим таһымыгар таһаарааччылартан биирдэстэрэ. Эрисман паартатыгар сэбиэскэй үөрэнээччилэр үөрэммиттэрэ.
- Ахсынньы 29 — Николай Эверстов (Сэрбэкэ) — Нам улууһун Модутуттан төрүттээх Арассыыйа бастакы гильдиялаах атыыһыта, Дьокуускай куорат бочуоттаах гражданина. Кини үбүнэн Дьокуускайга уопсастыбаннай баан аһыллыбыта. Билигин бүүһэ Дьокуускай куорат 5-с оскуолатын тиэргэнигэр турар.