Сыллар
1933 1934 1935 193619371938 1939 1940 1941
Уоннуу сыллар
1900-с 1910-с 1920-с1930-с1940-с 1950-с 1960-с
Үйэлэр
XIX үйэXX үйэXXI үйэ

Туох буолбута

уларыт

Тохсунньу

уларыт

Олунньу

уларыт
  • Олунньу 16 — ССРС НКВД-тын Саха АССР-дааҕы управлениета Саха АССР ис дьыалатын народнай комиссариата буолбут. Өрөспүүбүлүкэ НКВД-тын бастакы наркомунан Андрей Коростин анаммыт, кини бастакы солбуйааччытынан Иван Дорофеев (кэлин кини наркомнаан олордоҕуна репрессия Саха сиригэр уһук чыпчаалга тиийбитэ). НКВД сүрүн салааларынан Госбезопасность управлениета (УГБ) уонна Оробуочай-бааһынай милиисийэ управлениета (УРКМ) этилэр.
  • Олунньу 16Америкаҕа Уоллес Х. Карозерс нейлоҥҥа патент ылбыт.
  • Олунньу 21Наассыйалар Лигалара тас дойду «волонтердара» Испания сэриитигэр кытталларын боппут.
  • Олунньу 27 — Саха АССР саҥа конституциятын бырайыага бигэргэммит.

Кулун тутар

уларыт
  • Кулун тутар 9 — Бүтүн Саха сиринээҕи Сэбиэттэр суһал ыҥырыылаах IX сийиэстэрэ САССР саҥа Көнүстүүссүйэтин бигэргэппитэ. Манна автономнай өрөспүүбүлүкэ анал туруга, бырааба уонна боломуочуйалара чопчуламмыттара.
  • Кулун тутар 22Максим Аммосов Киргизия обкуомун VIII пленумугар обкуом бастакы сэкиритээринэн талыллар. Бу күннэргэ V Суһал бүтүн киргиистэр Сэбиэттэрин сийиэһэ түмүктэнэр. Бу сийиэскэ Максим Кирович салалтатынан Киргизскай ССР Конституцията ылыллар. Онон Аммосов Киргизия судаарыстыбалаах буолуутугар сүдү улахан суолталаах киһинэн ааҕыллар.

Муус устар

уларыт
  • Муус устар 20 — Нам, Горнай уонна Бүлүү оройуоннар уһук сэбиэттэрин сирин холбоон туспа Кэбээйи оройуона тэриллибитэ. Киинэ Кэбээйи сэлиэнньэҕэ.

Ыам ыйа

уларыт
  • Ыам ыйын 1 — Москуба—Волга ханаал тутуута түмүктэммит.
  • Ыам ыйын 10ССРС-ка ЦИК уонна совнарком быһаарыыларынан аармыйаҕа хамыһаардары төннөрбүттэр. Бу аармыйаҕа барбыт репрессия кэмигэр баартыйа хонтуруолун күүһүрдэр ньыма этэ.
  • Ыам ыйын 11 — маршал Михаил Тухачевскай Клим Ворошиловтыын сатаспакка оборуона наркомун бастакы солбуйааччытын дуоһунаһыттан босхоломмут. Уон хонон баран хаайыллыбыта, бэс ыйыгар таҥнарыыга буруйданан ытыллыбыта.


  • ыам ыйын 21 — «Северный полюс» диэн мууһунан уста сылдьар экспедиция үлэтин саҕалаата.
  • Ыам ыйын 27Сан-Франциско куоракка аан дойдуга биир саамай кэрэтинэн биллэр Көмүс Аан күргэ аһыллыбыт. Күргэ уһуна 1280 миэтэрэ, алта эрээт массыына сылдьар, сатыы киһи хаамарыгар аналлаах икки суоллаах. Икки 93 см модьулаах канаакка ыйанан турар, ол канааттар 227 миэтэрэлээх ыстаал тирээбиллэргэ ыйаммыттар.

Бэс ыйа

уларыт

От ыйа

уларыт
  • от ыйын 7 — Дьоппуон сэбэлэниилээх күүстэрэ Кытайга саба түспүттэр. Пекин уонна Тяньцзинь куораттары ылбыттар.
  • От ыйын 30 — ССРС Ис дьыалатын наркома Николай Ежов 00447 нүөмэрдээх оперативнай бирикээһэ тахсыбыт: "Урукку кулаактары, угловниктары уонна атын антисоветскай элэмиэннэри репрессиялыыр эпэрээһийэни бары өрөспүүбүлүкэлэргэ, кыраайдарга уонна уобаластарга саҕалыырга". «Тройкалар» «бастакы категориялаах норуот өстөөхтөрүгэр» өлөр бириигибэри таһаарар уонна тута өлөрөр бырааптаммыттар. Эпэрээһийэни атырдьах ыйын 5 күнүгэр саҕалыырга бирикээстээбит. Бу бирикээс от ыйын 2 күнүгэр буолбут КК политбюротун мунньаҕын И. Сталин илии баттааһыннаах 51 № боротокуолугар олоҕурбута.

Атырдьах ыйа

уларыт
  • Атырдьах ыйын 4 — "Правда" хаһыакка Максим Аммосов салайар Кыргыыс ССР-гар өрөспүүбүлүкэ баартыйатын киин кэмитиэтэ репрессияҕа утарылаһарын, силиэстийэлиир уорганнар үлэлэрин атахтыырын туһунан бастакы ыстатыйа тахсыбыт. Барыта үс ыстатыйа тахсыбыта: Не считаются с сигналами коммунистов, Буржуазные националисты (атырдьах ыйын 31), Гнилая политика ЦК КП(б) Киргизии (балаҕан ыйын 13)

Балаҕан ыйа

уларыт

Алтынньы

уларыт

Сэтинньи

уларыт

Ахсынньы

уларыт
  • ахсынньы 20 — Степан Некрашевич ытыллыбыт (Сцяпан Некрашэвіч), Беларусь учуонайа -тыл үөрэхтээҕэ уонна общественнай үлэһит, белоруссия культуратын институтун тэрийээччитэ, (билигин — Белоруссия Национальнай Академията). 1957 сыллаахха реабилитацияламмыт.
  • Джон В. Атанасов (John V. Atanasoff) Атанасов-Берри (АВС) компьютерынан үлэтин саҕалаабыт. Кэлин бастакы ааҕар-суоттуур массыынан биллибит.
  • Жорж Бошам аан дойдуга бастакынан электрогитараны («хобордооҕу») патеннаабыт.

Төрөөбүттэр

уларыт

Эбии маны көр.: Category:1937 сыллаахха төрөөбүттэр

  • Ыам ыйын 9 — СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, архивист М. М. Степанова.

Өлбүттэр

уларыт

Өссө маны көр.: Category:1937 сыллаахха өлбүттэр

Өссө маны көр

уларыт